تدوین ونگارش: خدیجه باقری، استاد راهنما: لیلا حسینی، استاد ناظر: آقای سلطان محمدی، تاریخ دفاع :۱۳۷۸

چکیده

«لقد کان فی رسوالله اسوه حسنه»
همیشه وجود الگوها وسرمشق های بزرگ در زندگی انسان ها، وسیله موثری برای تربیت آنان بوده است. قرآن کریم براین مساله تصریح کرده وسرمشق هایی برای مومنان معرفی نموده است. از جمله در آیه های اول سوره «ممتحنه »دوبار از ابراهیم(علیه السلام )و یارانش، در سوره ی «احزاب » شخص پیامبر و در سوره «احزاب »فاطمه (سلام الله علیها) را به عنوان الگویی برای زنان امروز انتخاب کرده ام، به خاطر اینکه حیات وزندگی اولیای الهی ،بسان جهان طبیعت، ابعاد بس گسترده ای دارد که هرچه در باره آنان نوشته شود، باز سرزمین های نا شناخته نپیموده ای وجود دارد. و نیز در عصر حاضر که نسل جوان و تحصیل کرده، خواهان آگاهی بیشتری از زندگی سیاسی و اخلاقی و اجتماعی پیشوایان اسلامی است، ارائه ی نوشته هایی از این دست لازم می نماید. همچنان که پیروی از دستورات پیشوایان و زنده نگه داشتن سنت آنها، خود مایه ی حیات دین و شالوده ی درستکاری توده مردم و بزرگترین سعادت دنیا و آخرت است.

در این مجموعه به بررسی علل عروج اخلاقی و رفتاری فاطمه (سلام الله علیها)پرداخته ایم که یک موجود زمینی است و همانند سایر انسانها از پدر ومادر ی متولد شده ومانند سایرین غذا خورده ولباس پوشیده است البته علل عروج اخلاقی خیلی متعدد است ولی در این مجموعه تنها به عوامل موثر در تربیت اعم از عوامل محیطی، وراثتی، معنوی واخلاقی فاطمه (سلام الله علیها) در خانواده واجتماع اشاره شده است.
این رساله شامل سه فصل می باشد که فصل اول اختصاص به کلیات موضوع دارد و فصل دوم عوامل موثر در تربیت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) اعم از محیطی ،وراثتی ،معنوی می باشد ودر فصل سوم به اخلاق فاطمه (سلام الله علیها) اعم از خانه داری، بچه داری، شوهر داری ایشان در خانواده و اجتماع اشاره شده است .در این بحث از منابع معتبری چون کتاب آسمانی کلام الله مجید، نهج البلاغه، بحارالانوار، نهج الحیاه (فرهنگ سخنان زهرا (سلام الله علیها)، صحیح بخاری، مکارم الاخلاق و کتب سیره وسبک اخلاقی و رفتاری فاطمه (سلام الله علیها) استفاده شده است.
چون موضوع این مجموعه در مورد اخلاق فاطمه (سلام الله علیها) است. پس برای بدست آوردن اطلاعات معتبر در این باب، به منابع مکتوب وروش کتابخانه ای تکیه کرده ام .
حاصل سخن این که اگر محیط والدین و نیاکان با خلق و خوی پسندیده وهمراه با عصمت وطهارت باشد طبیعتا اخلاق و رفتار فرد نیز معنوی وخدا پسند خواهد بود. چرا که اصل، ریشه وبن آدمی است که اگر این ریشه سالم باشد شاخه وبرگ ومیوه همه در سایه این ریشه ،رشد خواهند کرد و به درجات عالی معنوی خواهند رسید.
حضرت فاطمه (سلام الله علیها) هم با وجود پدر و مادری چون حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) و حضرت خدیجه (سلام الله علیها) ونیاکانی چون عبدالله عبدالمطلب از خلق وخوی شایسته برخوردار بود.

سیره حضرت زهرا (سلام الله علیها)در زمینه خانواده

 چکيده

فاطمه(س) دختر پیامبر اسلام، و خدیجه کبری (سلام الله علیها)، همسر امام علی (ع) و یکی از پنج تن ال عبا(اصحاب کساء) است. او نزد شیعیان دوازده امامی یکی از چهارده معصوم است و امام دوم و سوم شیعیان از فرزندان اویند. فاطمه(سلام الله علیها)، تنها زن همراه پیامبرصلی الله علیه وآله در روز مباهله با نصارای نجران بود.  ان حضرت جوانی مستعد، بانشاط در عبادت، کدبانویی در خانه‌داری، مهذب، وخودساخته در اخلاق، موفق در خانه‌داری و تربیت فرزند، خوش‌بیان، شجاع و حاضردر صحنه‌های سیاسی و نظامی صدر اسلام، دارای جاذبه فوق‌العاده در برابر مؤمنین و دافعه‌ای شدید در برابر منافقین و مشرکین بود. 

حضرت فاطمه (علیها‌السلام) که در ارتباط با خدا و در ارتباط با مردم و خانواده    موفق‌ترین و پیروزمندترین انسان‌هاست در عمری کوتاه توفیق هجرت، جهاد، تربیت چهار فرزند نمونه و به یادگار گذاشتن صحیفه فاطمیه را داشت. جوانان امروز ما چه دختر و چه پسر باید با کسب بصیرت مکتبی، تقویت خردمندی و    زنده‌نگه داشتن احساسات و عواطف دینی در ابعاد ارزشی علمی و اخلاقی،  سیاسی و اجتماعی، مطالعه، حرکت،‌ رشد و تکامل داشته باشند و این را یقین بدانند که امروز هم در پرتو روح مقدس حضرت فاطمه زهرا می‌توان در مسیر بندگی و سازندگی به برترین مدارج کمال و معنویت نایل امد و در حد خود، انسان کامل شد! 

واضح است که شخصيت و مقام حضرت فاطمه (سلام الله علیها) جز با تربيت قراني شکل نگرفته است. ان حضرت نيز مي‌کوشيد تا در سراسر زندگي خود علاوه بر بندگي خداوند، رسالت قراني خويش را در ارتباط با اداي مسئوليت‌هاي علمي و رفتاري بر جامعه، جامه عمل بپوشاند.

نويسنده در مقاله حاضر، به بررسي نمونه‌هايي از تجلي قران در رفتار و زندگي حضرت در بعد فردي مانند عبادت و شب زنده داري، تعليم و تربيت فرزندان،‌ همسران و بعد اجتماعي مانند دفاع از ولايت، اموزش به ديگران و …، مي پردازد.

کلیدواژه: حضرت زهرا (س)، سیره حضرت زهرا (س)، خانواده

[1]. طلبه مدرسه علمیه فاطمیه (سلام الله علیها)جلفا معصومه حاجی زاده

برای خدمت رسانی بهتر به مردم، کارهای دقیق پژوهشی لازم است. مقام معظم رهبری مد ظله العالی

صفحات: 1· 2· 3· 4· 5· 6· 7· 8· 9· 10· 11

گردآورنده:

نرجس خاتون محمدی ارهانی

مدرسه علمیه فاطمیه جلفا آذربایجان شرقی

دیباچه
مکتب آسمانی اسلام، در چهارده قرن پیش، به این نکته مهم، یعنی تأثیر محیط بر تربیت توجه کامل داشته است؛ لذا در عربستان که زمانی کانون توحید و مهد یکتاپرستی بود و بر اثر فاصله زمانی از پیامبران از جامعه انسانی سقوط کرده بودند؛ خداوند پیامبر آخرین را مبعوث فرمود تا انسانیت مرده را حیاتی دوباره به بخشد؛ و با نزول قرآن آیین زندگی را با معلم آن به سوی بشر فرستاد تا از ذلت حیوانیت خارج شوند به همین منظور برای هر لحظه زندگی برنامه‌ای را منظم کرد، از خانواده که کوچک‌ترین واحد است تا بزرگ‌ترین آن مانند جامعه و مسائل مربوط به آن مثل تعلیم و تربیت و روش زمامداران و مربیان و غیره را در تحت برنامه قرار داد.

محیط محدود خانواده زیر بنای فکری انسان را می‌سازد و محیط وسیع اجتماع بقیه اوصاف او را تعدیل می‌بخشد، لذا همانطور که اعضای یک خانواده بر فرزندان تأثیر می‌گذارند معلمان و علما و رهبران و سایر رسانه‌هایی که در جامعه موجود است هم بر تفکر امت‌ها موثر هستند .در این کتابچه برای بررسی و تعیین میزان تأثیرپذیری افراد از والدین و مربیان و حاکمان و سایر افراد اجتماع از آیات و روایاتی که درباره تأثیر محیط بر رفتار و شخصیت انسان سخن گفته است استفاده کردیم و با ذکر آسیب‌های محیط آلوده و عوامل آن بر انسان و راه‌های برون رفت از آن مطالبی را در حد توان و وسع جمع‌آوری کردیم و نتیجه گرفتیم که جامعه در دوگستره به انسان تأثیر می‌گذارد. یکی در رابطه زبان و اعتباریات صرف و دیگر آن‌هایی که در تکوین شخصیت آدمی مؤثر هستند، مانند علوم و معارف حقیقی علاوه بر این، جامعه در به فعلیت رساندن قوای فطری فرد سهم به سزایی دارد. در مورد اهمیت الگو گیری که یکی از پراثرترین راه‌های انتقال فرهنگ جامعه به فرد است مطالبی را نوشتیم و اثبات کردیم که تقلید، رفتاری است آگاهانه و هدفدار که به انگیزه‌های مختلفی شکل می‌گیرد که اثرات مثبت و یا مخربی در رفتار باقی می‌گذارد. ان شاء الله گامی کوچک باشد در آشنایی بیشتر در باب سلامت محیط اجتماعی.              نرجس خاتون محمدی

مقدمه
مسئله تربیت، از مهم‌ترین مسائل اجتماعی است که از گذشته‌های دور معضلاتی را در جامعه بشری بوجود آورده. موضوعی که انتخاب شده مورد بررسی قرار می‌گیرد، تلاش کوچکی برای شناخت آیات قرآن درتأثیر محیط برتربیت است. هرچند که علما و دانشمندان در این باره راه کارهای گوناگونی مطرح کرده اند ولی عالیترین ایده‌ها را اسلام معرفی کرده است.

مشکلی که امروز دنیا از آن ضرر می‌بیند نبود امکانات نیست، بلکه نبود تربیت صحیح و تأثیرگیری کودک و نوجوان ما از افراد تربیت  ناشده است.طبق معرفی قرآن، انسان حامل دو بعد منفی و مثبت است.خداجو …و هلوع منوع …است.

انسانی که ظرفیتی این گونه دارد و با فطرتی پاک آفریده شده است؛ در اختیار خانواده و تحت امر مربیان قرار می‌گیرد و چنانچه همه در صراط مستقیم باشند می‌تواند بهترین نتیجه را بدهد. ولی برعکس اگر از یک سو خانواده مؤدب به آداب نباشد و از سوی دیگر مربیانی که از میان همین خانواده‌های بی‌مبالات، مسؤولیت مهم تربیت و مراکز فرهنگی و رسانه را به عهده دارند، اگر کودک و نوجوانی توانست از این هفت خوان‌های ویرانگر به سلامت عبور کند نیاز به معجزه دارد؟!

محیط اجتماعی عامل مهمی در تکوین خصوصیات روحی و اخلاقی انسان است. زبان انسان، آداب عرفی و اجتماعی، دین و مذهب، غالباً همان چیزی است که محیط اجتماعی بر انسان تحمیل می‌کند.

قسمت اعظم یادگیری‌هایی که شخصیت افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد نه در فضای معمولی محیط‌های طبیعی، بلکه در محیط بسیار پیچیده که به وسیله رفتار افراد دیگر خلق و ایجاد شده است، انجام می‌پذیرد. منظور از محیط پیچیده اجتماعی یعنی الگوهای فرهنگی، طبقه اجتماعی، ساختار خانواده، سیستم‌های تعلیم و تربیت و الگوهای استخدامی است. هر کدام از اینها به نوعی تأثیرات خود را روی شخصیت افراد نشان داده‌اند.

اعضای یک طبقه اجتماعی بر روی نحوه گفتار، نوع پوشش، امکان بازآفرینی فعالیت‌ها، نحوه تلقی از استعدادها و اهداف زندگی تأثیر می‌گذارد. آنچه که افراد در دوران کودکی خویش تجربه می‌کنند، مانند تنبیه‌های انضباطی والدین، الگوهای غذایی، شیوه بروز احساسات و عواطف، ممانعت‌ها و انتظارات غالبا پایه و اساس شخصیت افراد در سنین بزرگسالی است. در ارتباط با این موضوع ساختار خانواده هم دخیل است. یعنی تعداد خواهران و برادران، تعداد افراد خانواده، وجود پدر یا مادر، تماما نشان داده‌اند که نقش عمده‌ای در تحول شخصیت کودک به عهده دارند. در خارج از محیط خانه، شخصیت به وسیله مشخصه‌های محیط اجتماعی مثل مدرسه، میزان تحصیلات، شغل و محل کار تأثیر می‌پذیرد.