چکیده

نهاد وکالت، شبکه ارتباطی گسترده‌ای در سرتاسر عالم اسلامی بود، که بوسیله این سازمان وکلا شیعیان را به امامان معصوم علیهم‌السلام مرتبط می‌ساختند. ابتدای تأسیس این سازمان در عصر امام صادق علیه‌السلام و بسط و گسترش آن در دوره امام کاظم علیه‌السلام می‌باشد، در این زمینه تحقیقات و پژوهش‌هایی محققین نیز انجام داده‌اند، نوشتار پیش­رو با استفاده از مطالعه کتب، مقالات، آراء و سایت­های معتبر داخلی به روش نقلی و تاریخی به تیین کارکردهای سازمان وکالت در عصر حضور پرداخته است. کارکرد این سازمان به لحاظ امور اعتقادی: معارف اهل بیت علیه‌السلام را به شیعیان تعلیم می‌دادند و پاسخگوی سؤالات، مشکلات و شبهات آنان درزمینه‌های مختلف بودند، از جله شبهاتی که شیعیان در عصر امامین عسگریین علیهم‌السلام داشتند؛ در رابطه با جانشین ایشان بود که وظیفه وکلا در این راستا با احادیث معصومین علیهم‌السلام آماده‌سازی شیعیان برای ورود به عصر غیبت می‌باشد، امامان به ویژه امامان عسکریین علیهم‌السلام نیز برای آماده‌سازی شیعیان، از پاسخ‏هاى مشافهى و مستقيم اجتناب می‌کردند و بیشتر فعالیت‌شان در جهت تقویت و ساماندهی سازمان وکالت بود. البته افرادی نیز از این وضعیت سوءاستفاده می‌کردند اما وکلا با ارشادات امامان علیهم‌السلام انحراف آنان را برای شیعیان تبیین می‌کردند. سازمان وکالت در محدوده امور اقتصادی نیز وجوهات شرعی شیعیان از جمله خمس، زکات، نذورات، صدقات، موقوفات و هدایای آنان را دریافت می‌کردند و به دستور امام علیه حاكميت عباسى مصرف می‌کردند و یا به بیت امامت و نیازمندان کمک می‌کردند. از کارکردهای دیگر سازمان وکالت و وکلا، در حوزه امور سیاسی می‌باشد که آنان نیز در این زمینه؛ بین امامان و شیعیانی که در نواحی مختلف زندگی می‌کردند ارتباط برقرار می‌کردند، این ارتباط از طریق ارتباط مستقيم و مشافهى، مكاتبه‏اى، با ارسال پيك و نماينده و ارتباط به وسيله طرق خارق عادت انجام می‌گرفت. در اکثر ارتباطاتی که وکلا با شیعیان داشتند نامه‌های شیعیان را به ائمه نیز تحویل می‌دادند و متقابلاً پاسخ آن را نیز دریافت و به شیعیان می‌رساندند. البته در مواردی با تضییقات حکومتی هم مواجه می‌شدند که مجبور به رعایت رفتار تقیه می‌شدند.

کلید واژه: سازمان وکالت، کارکرد اعتقادی سازمان وکالت، کارکرد اقتصادی سازمان وکالت، کارکرد سیاسی سازمان وکالت

تدوین ونگارش: معصومه خدادادی، استاد راهنما: خانم فاطمه رنجبران، استاد ناظر: حجت الاسلام و المسلمين جواد نعمتي، تاریخ دفاع: 1397