نفس از دیدگاه اندیشمندان اسلامی
تدوین و نگارش: وحیده مسیبی استاد راهنما: آقای اکبری استاد داور: دکتر اسدی
چکیده
در باب این که آیا انسان موجودی دو ساحتی است یعنی دارای ساحت جسم و روح است. دیدگاههای متفاوتی ارائه شده است. گروهی معتقد به روح بوده و دارای دیدگاهی الهی هستند و گروهی هم معتقدند که روح وجود ندارد و انسان دارای همین جسم مادی بوده که با مردن از بین می رود. این گروه هم مادهگراها یا ماتریالیستها هستند.
اندیشمندان تعاریف مختلفی را درباره نفس ارائه دادهاند. اندیشمندان غربی نفس را هوای لطیف و یا مرکب از عقل و روح و یا آن را موجود روحانی میدانند که بدن زندان آن است.
اندیشمندان اسلامی هم نفس را جوهر بسیط و کاملی میدانند و یا آن را کمال جسم و یا حد واسطی بین عقل الهی و جهان مادی میدانند. گروهی هم آن را ماهیتی مجرد میدانند. گروهی از عرفاء درباره نفس معتقدند که، یک روح کلی و نفس مطلق هست که به منزله جان جانهاست و بر ارواح انفرادی حکومت دارد و محیط بر آنهاست. و گروهی هم معتقدند که نفس و روح ناطقه یکی است و این دو اسم که نفس و روح باشد، عنوان شی واحد است و میگویند: روح انسانی یک جوهر بیاندازه لطیفی است که نمیتواند بدون واسطه با جسم که مرکب از عناصر مادی است و ضد روح مجرد است، مربوط میشود. پس روح به منزله آفتاب است و نفس ناطقه به منزله ماه که از آفتاب کسب نور میکند.
عرفاء نفس را پرتوی از نور حق دانسته(الله نور السموات و االارض) و معتقدند که مشارطه و مراقبه و محاسبه و معاتبه و معاقبه مراحلی است که باید برای تهذیب نفس طی کرد.
برخی از حکماء نیز درباره نحوه به کمال رسیدن انسان، وسایطی را در عرض تهذیب نفس بیان کرده اند: 1.پاکی فطری نفس انسانی، 2. موت طبیعی، 3. خواب، 4. عشق مجازی، که البته برای هر یک از اینها هم نقدهایی وارد است.
در قرآن هم برای اثبات نفس و وجود آن دلایلی ذکر شده و برای آن مراتبی ذکر شده: 1. نفس اماره، 2. نفس لوامه، 3. نفس مطمئنه.از سوی دیگر در روایات مختلف نیز به جهاد با نفس تاکید فراوان شده و جهاد با نفس را جهاداکبر دانستهاند و این در حالی است که بایستی به وجود نفس معتقد باشیم. افزون بر آن نگرش اندیشمندان اسلامی دربارهی تجرد و بقای نفس و قوای نفس هم مورد بررسی واقع شده است. بنابراین از پیامدهای اعتقاد به نفس، صعود به قلل خداشناسی و معرفت نسبت به صفات و اسماء اوست و از راههای تحقق کمال انسانی و سعادت اخروی اعتقاد به خدا و توحید و همچنین رعایت حقوق دیگران و مسئولیت پذیری و اعتقاد به سرای ابدی و جاودانه است. و در نهایت با خودباوری و خودسازی و تهذیب نفس میتوان به سعادت و کمال ابدی دست یافت.
کلید واژه ها: نفس، قوای نفس، تجرد و خلود نفس،براهین نفس(نقلی و عقلی)، تاثیر نفس در حیات بشری؛
آخرین نظرات